İsrail’in tarım çiftlikleri, silahları ve diplomasisi

İsrail'in yüksek teknolojili tarımı, büyük bir uluslararası üne sahiptir. Şirketleri, gelişmiş damla sulama sistemlerinden böcek ilacı püskürten insansız hava araçlarına kadar eksiksiz bir ürün yelpazesi sunuyor. 

Ancak İsrail'in tarım sanayi, Filistin topraklarının askeri ve yasadışı işgalinden doğdu ve son yıllarda kaydettiği büyüme, İsrail'in dünyadaki diplomatik ve ekonomik gündemini ilerletmesine yakından bağlı hale geldi. Bu tarımsal diplomasinin büyük bölümü, üst düzey siyasi bağlantıları olan eski savunma ve istihbarat görevlileri tarafından yönetilen bir avuç karanlık şirket tarafından yürütülüyor. Bu şirketler, İsrail teknolojilerinin ve ürünlerinin satın alınması ve genellikle silah sözleşmeleriyle bağlantıların eşlik ettiği, deniz aşırı finansal araçlarla yapılandırılmış pahalı tarım projelerinde uzmanlaşıyor. Afrika kıtası öncelikli hedef olmakla birlikte İsrail'in tarıma dayalı sanayi projeleri Kolombiya'dan Azerbaycan'a ve Papua Yeni Gine'ye kadar tüm dünyada hızla yayılıyor. Bu projelerden çok azı yerel topluluklara somut faydalar sağlıyor. Ancak arazi gaspından borçlanmaya ​​kadar ortaya çıkan farklı sonuçlar ciddi ve uzun süreli olabilmektedir. Bu rapor, İsrail tarım sanayinin yurtdışındaki faaliyetleri üzerindeki perdeyi kaldırıyor ve Filistin topraklarında devam eden yasadışı işgalinin yanı sıra yerel halk üzerindeki sonuçlarını inceliyor.

Mayıs 2022 ortalarındayız ve İsrail Tarım Bakanı Oded Forer, Azerbaycan'ın İran sınırına sadece birkaç kilometre uzaklıktaki Dağlık Karabağ kırsalında bir basın toplantısı düzenliyor. İsrail’in resmi basın açıklamasının işaret ettiği gibi, bu bir İsrailli bakanın İran sınırında gerçekleştirdiği ilk ziyarettir^[1].

Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü'ne göre, Forer'in görevinin kamuoyuna açıklanan amacı, Azerbaycan hükümetinin yakın zamanda büyük ölçüde İsrail silahları ve askeri teknolojileri sayesinde Ermenistan'dan geri aldığı bölgelerde inşa ettiği milyarlarca dolarlık bir tarımsal kalkınma projesini ziyaret etmektir ^[2]. Projeye adını veren « akıllı köyler » ya da « Smart Villages »ler de İsrail teknolojileri kullanılarak inşa ediliyor ama bu durumda tarım teknolojileri söz konusu oluyor.

İsrail’in basın açıklamasında, « Azerbaycan ve İsrail arasındaki yakın stratejik ilişkiler sayesinde, Cumhurbaşkanı Aliyev, İsrail'in genel olarak Azerbaycan'da ve özel olarak Dağlık Karabağ'da tarımın geliştirilmesinde Azerbaycan'ın kilit ortağı olacağına karar verdi »^[3]. « Akıllı köyler » veya « agroparklar » olarak da anılan kavramlar bile, 1950'lerde ve 1960'lı yılların başında, Filistin topraklarının kolonileştirilmesi sürecinin başlarında oluşturulan İsrail'in moshav veya « köy çiftlikleri » ilham alınarak geliştirilecekti^[4].

İsrail’deki birçok tarım sanayi şirketi Forer heyetinde yerini alıyor. Bunlar arasında sulama şirketi Netafim, pestisit üreticisi ADAMA ve süt ürünleri sektörü için donanım ve hizmet üreten Afimilk şirketi bulunuyor^[5]. İsrail'in Dağlık Karabağ'a yönelik ana hamlesi, İsrail donanımıyla inşa edilmiş büyük bir mandıra çiftliği tasarlamak ve inşa etmek olacak, ancak Forer, Azerbaycan'ın İsrail'e buğday ve diğer tahılları ihraç etmesine izin verecek tahıl üretiminin geliştirilmesi için ziyaretini gerçekleştiriyor^[6].

İran, tarım projelerinin sınırındaki İsrail askeri ve istihbarat faaliyetleri için bir kılıf olarak kullanılmasından haklı olarak çekiniyor. Azerbaycan halkı da « akıllı köyler » projesinin, Organized Crime and Corruption Reporting Project’in (Organize Suç ve Yolsuzluğu Raporlama Projesi - OCCRP) suç ve yolsuzluk konularında yayınladığı raporlarda adı anılan önemli bir isim olan başkanı İlham Aliyev'in ailesini ve akrabalarını zenginleştirmek için kullanılacak olmasına ilişkin haberlerden endişe duyuyor^[7] . Projelerin Ermenistan'la savaşta yerinden edilmiş 600.000 Azeri'nin yeniden yerleşimini kolaylaştırması bekleniyor, ancak araştırmalara göre şimdiye kadar büyük araziler yalnızca üst düzey politikacılar ve Cumhurbaşkanı Aliyev’in aile üyeleriyle bağlantılı tarımsal sanayi şirketlerine dağıtıldı^[8] . İsrail'in Azerbaycan'a verdiği tarımsal destek doğrudan bu seçkinlerin işine yarayabilir.

Tarım uzun süredir İsrail'in Azerbaycan'daki siyasi emellerinin merkezinde yer alıyor. Dönemin İsrail Cumhurbaşkanı Binyamin Netanyahu'nun 2016 yılında İlham Aliyev ile imzaladığı ikili anlaşmalar dizisi tarıma odaklanmıştı^[9]. Aynı yıl, Aqua Garden LLC adlı bir Azerbaycan şirketi için büyük seralar ve besicilik altyapısı inşa etmek üzere İsrailli şirket TerraVerde Agriculture ile sözleşme imzalandı^[10]. Kısa bir süre sonra İsrailli şirket Green 2000, bu kez BAE merkezli Agri Biz Two FZE şirketi eliyle bir mandıra çiftliği inşa etmek üzere görevlendirildi^[11] .

Hem TerraVerde, hem de Green 2000 şirketleri genellikle İsrail'den büyük oranda silah satın alan ülkelerde faaliyet göstermeye alışıktır. Bu şirketler faaliyetlerine, iç savaşın sona ermesinden sonra 2000'li yılların başında Angola'da başladı. Her iki şirket de, kazanan tarafa silah tedarik eden İsrailli silah tüccarları aracılığıyla sözleşmeler imzaladı. Savaş sona erdikten sonra İsrailliler, Angola'nın savaştan zarar görmüş bölgelerinde milyonlarca dolarlık tarım projeleri kurarak başka sektörlere yöneldiler. Bu projeler, Azerbaycan'da olduğu gibi, genel olarak İsrail’deki « köy çiftliklerinden » ilham alıyordu.

İsrail'in Angola'daki tarımsal faaliyetleri yerel halk için çok az fayda sağladı, ancak İsrail ile Angola’daki çok zengin siyasi seçkinler arasındaki bağları güçlendirdi ve İsrail’in gelişmekte olan yurtdışında tarımsal sanayi projeleri yürüten şirketler toplulukları ve işadamlarının büyük tutarlar kazanmasını sağladı (bkz. Ek 1). Angola’daki projeler, diğer İsrail şirketleri için gerçekten bir model haline geldi ve Angola'daki operasyonların arkasındaki aktörler ve onların izinden giden diğerleri, bugün itibariyle İsrail'in Afrika, Asya ve Latin Amerika’da tarım ticaretini geliştirme ve siyasi gündemini ilerletme çabalarının merkezinde yer almaktadır.

GRAİN, on yılı aşkın bir süredir İsrailli tarım ticareti şirketlerinin yurtdışındaki faaliyetlerini izliyor. Bu şirketlerin, özellikle Afrika'da endüstriyel tarımın yayılmasında oynadıkları işlev ve faaliyetlerinin diğer siyasi gündemlerle nasıl bağlantılı olduğunu gördüğümüzde endişelerimiz artıyor. Artan uluslararası varlıklarına ve İsrail'de dijital tarım sektörüne odaklanmalarına rağmen, bu şirketlerin çoğu faaliyet gösterdikleri ülkelerde bile nispeten bilinmiyor. Bu rapor, bu şirketlerin kimler olduğunu ve faaliyet gösterdikleri yerlerde potansiyel etkilerinin neler olduğunu daha iyi anlamayı amaçlıyor.

İsrail askeri-zirai kompleksi

İsrail'in tarım sanayi ile askeri sanayi arasındaki bağlar derinlere uzanıyor. Ülkenin tarımı, Filistin topraklarının on yıllardır süren şiddetli askeri işgalinin ve İsrail ordusu tarafından Filistin halkına yönelik zulmünün ürünüdür. İsrailli tarımsal sanayi şirketleri bu bağlamdan güçlü bir şekilde etkilendi ve bundan yararlanmaya devam ediyor (bkz. Kökleri apartheid'da başlığı).

İsrail ordusu aynı zamanda İsrailli tarım şirketleri için önemli bir personel ve teknoloji kaynağıdır. Bugün var olan yüzlerce tarım teknolojisi şirketi arasında İsrail ordusu veya gizli servisiyle herhangi bir bağlantısı olmayan tek bir İsrail şirketi bulmak zor olacaktır.

Örneğin, sulama şirketi Netafim'in NetBeatTM platformu, İsrail devlet askeri şirketi Rafael Advanced Defence Systems'in bir yan kuruluşuyla işbirliği içinde geliştirildi. Yazılım ilk olarak İsrail'in 2014 yılında Gazze'ye yönelik askeri saldırılarda kullandığı Demir Kubbe kısa menzilli füze savunma sistemi için geliştirildi^[12] . Netafim ayrıca, insansız hava araçları ve sensörler gibi İsrail askeri teknolojilerini kullanarak tarımsal uygulamalar geliştiren donanma emeklileri ve eski askeri istihbarat görevlileri tarafından kurulan iki İsrail şirketi olan ALTA ve SeeTree ile ortak çalışmaktadır (Netafim hakkında daha ayrıntılı bilgi Ek I'de)^[13].

İsrail'in tarım sanayi ve ordusu arasındaki bu bağlantı, ülke sınırlarının çok ötesine uzanıyor. Angola, Azerbaycan ve dünyanın dört bir yanında İsrail için jeopolitik açıdan stratejik değer taşıyan farklı ülkelerde, İsrail askeri teçhizatı ve güvenlik sistemlerinin satışı ile tarım teknolojilerinin satışı arasında büyük oranda örtüşmeler bulunuyor.

Örneğin Hindistan, Başbakan Narendra Modi yönetiminde, hem 2017'den 2021'e kadar İsrail'in ana silah alıcısı oldu, hem de birçok İsrailli sulama uzmanı ve tarımsal sanayici için tercih edilen bir yer haline geldi^[14].

Vietnam'ın son zamanlarda İsrail silahlarının ve gözetleme teknolojisinin önemli bir alıcısı olarak ortaya çıkışı, İsrail ile birçok ikili tarım projesinin kurulmasıyla aynı zamana denk geldi^[15]. Bunlar arasında, İsrail'in Afimilk'in ürün ve hizmetleriyle inşa edilen bir mega mandıra çiftliğine 100 milyon Dolar yatırım yapma taahhüdü de bulunuyor (bkz. Ek I).

Yine Asya'da Filipinler, eski cumhurbaşkanı ve diktatör Rodrigo Duterte'nin yönetimi altında son zamanlarda İsrail silahlarının ve gözetleme teknolojisinin önemli bir alıcısı haline geldi. Duterte, 2018'de İsrail'e yaptığı resmi bir ziyarette gazetecilere şunları söyledi: « Askerlerime verdiğim emir, özellikle istihbarat toplamak için olmak üzere askeri teçhizat açısından, onları satın almamız gereken tek bir ülke vardır. Onlara verdiğim kesin talimat budur ve bu ülke İsrail’dir^[16] ». Kısa bir süre sonra Duterte hükümeti, İsrailli bir şirket olan LR Group'tan güneş enerjili sulama pompaları ve gübre pompaları satın almak amacıyla İsrail'den 800 milyon dolarlık bir kredi için bir « uygulama anlaşması » imzaladı^[17]. Tarım Bakanlığı böylesine büyük bir bütçe harcamasını haklı kılmakta zorlanınca proje durduruldu^[18]. Ancak yeni Devlet Başkanı Ferdinand Marcos Jr.'ın yönetimindeki bazı sesler, projenin devam etmesi konusunda ısrarcı olması sonucunda hükümetin İsrail ile tarım alanında yeni ikili yatırım anlaşmaları imzaladı^[19].

Papua Yeni Gine'de LR Group, yerel hükümet tarafından finanse edilen ve İsrail bankaları ve ihracat kredi kuruluşu (Ashra) tarafından desteklenen çok sayıda büyük ölçekli tarımsal projeyi hayata geçirebilmiştir^[20] . Burada da LR Group'un projeleri, dönemin Başbakanı Peter O'Neill'in 2013'te askeri teçhizat satışını görüşmek üzere İsrail'i ziyaret etmesinden sonra ortaya çıktı ^[21]. PNG Blogs tarafından yapılan müteakip araştırmalar, O'Neill'ın LR Group ile yaptığı anlaşmanın İsrail elektrik jeneratörlerinin satın alınmasının yanı sıra özel bir istihbarat teşkilatı ve gizli bir paramiliter casus gücü oluşturulmasını da içerdiğini ortaya çıkardı^[22]. Bu son operasyon Papua Yeni Gine'de büyük bir skandala neden oldu ve O'Neill'in yolsuzluk ve zimmete para geçirmekten tutuklanmasına yol açtı ^[23]. O'Neill, Ekim 2021'de bu suçlamalardan beraat etti^[24]. Yaşanan bu gelişmelerden LR Group’ın endişeye düşmemesi sağlandı.

Afrika kıtasında da benzer operasyonlara tanık olundu. Güney Sudan'da, İsrail ordusundan eski bir general, 2015 yılında ülkenin tarım projelerinin satışını silah satışlarını örtmek için kullandığı suçlamasıyla ABD Hazinesi tarafından yaptırıma tabi tutuldu. Konuyla ilgili yapılan daha ayrıntılı araştırmalar, tarım projelerinin İsviçre emtia ticaret şirketi Trafigura'ya petrol satışına dayalı bir anlaşma yoluyla finanse edildiğini ortaya çıkardı^[25]. Tarım projeleri, Azerbaycan'da çiftlikler kuran İsrailli şirketlerden biri olan TerraVerde tarafından gerçekleştirildi^[26]. 2020 yılında eski generale yönelik yaptırımlar kaldırıldı^[27].

Bunlar yaşanırken, Azerbaycan'da bulunan bir başka İsrailli tarımsal sanayi şirketi olan Green 2000, her ikisi de benzer projelerin finansmanında yer alan, İsrail şirketi Bluebird Finance & Projects ve Hollandalı ihracat kredi kuruluşu Atradius tarafından finanse edilen 120 milyon Dolarlık bir proje kapsamında, bugünlerde Fildişi Sahili'nin farklı bölgelerinde dört büyük ölçekli tesis (kümes hayvanı çiftliği, balık çiftliği ve sera üretimi) inşa ediyor^[28]. Fildişi Sahili Cumhurbaşkanı Alassane Ouattara, 2010 yılında iktidara gelmesinden sonra, danışmanı ve yakın arkadaşı İsrailli bir Fransız-Fransız işadamı olan Hubert Haddad'ın yardımıyla silah ve gözetleme teknolojileri için giderek daha fazla İsrail'e yöneldi^[29]. Bu ilişkiden yararlanan İsrailli şirketler arasında, LR Group'un eski kurucuları ve yöneticilerinin sahibi olduğu Mitrelli Group da bulunuyordu^[30]. Haddad, Mitrelli ile bir ortaklık kapsamında, en son 2.000 hektarlık bir çeltik sulama projesi dahil olmak üzere, birkaç milyon dolarlık çok sayıda anlaşmanın Fildişi Sahili hükümetiyle imzalanmasını kolaylaştırdı^[31].

Kökleri Apartheid'de

Mayıs 2022'de İsrail Tarım Bakanı'na Azerbaycan'a giderken kendisine eşlik eden şirketlerden birçoğu insan hakları örgütleri tarafından İsrail'in Filistin topraklarını yasadışı işgalinden doğrudan çıkar sağlamakla suçlandı^[32].

Örneğin, İsrail'in 1967'de yasadışı bir şekilde ele geçirdiği Batı Şeria'da ve Suriye Golan'ın bazı bölgelerinde, Netafim'in damla sulama teknolojisi, Filistin halkının suya erişimini engelleyecek şekilde İsrail'in tarımsal yerleşim birimleri kurmasında kilit rol oynadı^[33].

İsrail tarım sanayinin büyümesi, sadece Filistinli bedevi topluluklarının ve köylü ailelerinin topraklarının büyük miktarda kamulaştırılmasıyla değil, ama aynı zamanda geri kalan Filistinli gıda üreticilerini ithal İsrail tohumlarına ve tarım kimyasallarına güvenmeye zorlayacak şekilde geleneksel Filistin gıda, balıkçılık ve tarım sistemlerinin yok edilmesiyle de, ülkede yürürlükte olan apartheid sisteminden ayrı düşünülemez. Yasadışı yerleşimlerde faaliyet gösteren tarım sanayi şirketleri de vergi teşviklerinden, mülksüzleştirilmiş Filistinli çiftçilerin sağladığı ucuz iş gücünden ve daha az esnek olan çevre kirliliği mevzuatından yararlanıyor^[34].

Oslo Barış Anlaşmaları, İsrail tarım sanayi için daha fazla yabancı yatırım ve ticaretin kapısını açtı. İsrail net bir gıda maddesi ithalatçısı olmaya devam ediyor olsa da, kısa bir süre sonra hükümet, tarım, ormancılık ve balıkçılık ürünleri ihracatını ikiye katlamasına sağlayacak olan çok sayıda serbest ticaret anlaşması imzaladı^[35]. Yabancı yatırımlar da aynı şekilde arttı. Birçok İsrailli tarımsal sanayi şirketi satın alındı ​​ve büyük küresel şirketlerle birleşti (bkz. Tablo 1). Diğerleri İsrailli ve yabancı bankalardan ve finans şirketlerinden fon elde etti ve bunlardan bazıları Hollanda gibi vergi cennetlerinde yeniden yapılandırıldı^[36]. İsrail'in tarım sanayi, Brezilya'daki soya fasulyesi tarlaları veya Meksika’nın Guanajuato eyaletindeki meyve ve sebze ihracat bölgeleri gibi artık sınai tarımın genişlemesinin ön saflarında yer alan İsrail şirketleri ve ürünleri ile hızla küresel tarım ticareti manzarasının ayrılmaz bir parçası haline geldi^[37], ^[38].

Netafim, İsrail'in en tanınmış tarım şirketlerinden biri olmasına ve İsrail hükümet heyetlerinde düzenli olarak yer almasına karşın, 2018'den beri Meksikalı Orbia grubunun denetiminde. Netafim satışlarının büyük bölümünü Hollanda merkezli bir yan kuruluş aracılığıyla gerçekleştirmektedir, bu da AB ticaret ve yatırım anlaşmaları sayesinde birçok dış pazara erişimine imkan vermektedir. Bu sistem sayesinde şirket, Afrika'da İsrailli şirketlere ticari kısıtlamalar uygulayan pazarlara erişebilmekte ve Hollanda kamu kurumlarından fon temin edebilmektedir^[39].

Tarımsal paralı askerler

İsrail'in yurtdışında tarımsal sektöre katılımı, İsrail şirketlerinin ilk olarak Angola'da geliştirdiği bir modeli izleyerek genellikle « anahtar teslimi projelere » odaklanıyor. Anahtar teslimi bir projede, bir şirket, seralı bir çiftlik veya hayvancılık binaları gibi bir tesisin tasarımından, finansmanından, geliştirilmesinden ve donatılmasından ve ardından tam olarak faaliyete geçtiğinde müşteriye teslim edilmesinden sorumludur. LR Group veya Mitrelli Group gibi bu projelerde uzmanlaşmış birçok İsrail şirketinin sahibi, politikacılar veya İsrail ordusu ve gizli servisleri (Mossad) subayları veya bu çevrelerden biriyle bağlantılıdır (bkz. Ek I)^[40].

Belirgin bir şekilde, anahtar teslimi bir proje, İsrail şirketinin temsilcileri ile doğal kaynaklar açısından zengin bir ülkeden üst düzey politikacılar arasındaki toplantılarla başlar. İsrail şirketi, en ileri İsrail teknolojileriyle donatılacak ve inşa edilecek iddialı birkaç milyon dolarlık farklı tarım projeleri sunuyor ve genel olarak şirket, kredi almaktan çiftlikleri inşa etmeye ve projenin yönetimine kadar her şeyi üstlenmeyi öneriyor.

« Tarım » bileşeni projenin halka açık yüzüyse, işin özü finansmandır. LR Group ve diğer İsrailli tarım sanayi şirketleri tarafından önerilen projeler, genellikle olağan kanallardan kredi almakta güçlük çeken hükümetlerin arka yolları kullanmasına izin verir. Bu tür tarımsal projeler aracılığıyla bu şirketler, Avrupalı ​​ve İsrailli bankalardan ve ihracat kredisi kuruluşlarından, daha sonra bazı durumlarda İsrailli şirketin deniz aşırı yan kuruluşlarından geçen, yüz milyonlarca dolarlık finansman elde edebildiler^[41].

İsrail İhracat Kredi Kurumu (Ashra) bu projelerde düzenli olarak yer almaktadır. 2021'de, tüm sektörlerde toplam 2,8 milyar dolar tutarındaki operasyonları destekledi^[42]. Mali kapasiteleri, İsrail kalkınma yardımı kuruluşlarınınkinden çok daha fazladır^[43]. Bir İsrailli tarım sanayi şirketi, Güney'deki bir ülkenin hükümetine büyük ölçekli bir proje önerdiğinde, genellikle aynı zamanda, İsrail bankaları tarafından zayıf faiz oranlarıyla verilen ve Ashra tarafından güvence altına alınan kredi şeklinde bir mali paket sunar^[44]. Temerrüt durumunda İsrail hükümeti şirkete ödeme yapar ve borçlu projenin yapıldığı ülkenin hükümeti olur.

Kendi adına, projeye ev sahipliği yapan hükümet, bazı durumlarda petrol veya doğal gaz gibi kaynakların satışıyla destekleyerek kredilere teminat vermelidir. Ve Angola'da olduğu gibi, yerel toplulukları yerinden etmek anlamına gelse bile proje için bedelsiz arazi sağlayabilir. Proje onaylandıktan sonra yönetim, tasarım, ekipman ve girdilerle ilgilenmeleri için İsrailli şirketler ve danışmanlar görevlendirilir.

Bu projelerin birçoğunun, geçmişte İsrail’e göç eden nüfusu entegre etmek için kullanılan moshav veya « köy çiftlikleri » modelinden esinlendiği düşünülmektedir^[45]. Güney ülkelerinde, bu projeler genellikle yukarıdan dayatılıyor, yerel topluluklar karar verme sürecinin dışında tutuluyor ve seralar, sulama ve hibrit tohumlar gibi İsrail teknolojilerinin ithalatına bağımlı hale getiriliyor. Angola'da olduğu gibi, projeye katılan köylüler şirket için oldukça ucuz bir işgücü oluşturmakta ve kendilerine sağlanan evleri, altyapıyı, küçük arazi parçalarını ve girdileri kullanmak için şirkete ödeme yapmak zorundadır. Üretilen her şey şirkete gitmekte ve köylüler borçlarını ödemek zorunda oldukları için karşılığında çok az pay almaktadırlar (bakınız Ek I'deki Aldeia Nova örneği).

Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde olduğu gibi birçok durumda, kredi parası harcanıp İsrailli danışmanlar gittikten sonra İsrail projeleri çöktü. İncelediğimiz projelerin çoğu karsız veya yerel koşullara uygun görünmüyor ve yeni finansman olmadan sürdürülemez durumdadır. Bu arada, hükümetler, fonların nasıl harcandığını belirlemek zor da olsa ve yolsuzluk belirtileri olsa bile, garanti ettikleri projenin borçlarını karşılamak zorunda kalmaktadır (Bakınız Ek I'deki Aldeia Nova örneği).

Surinam'daki LR Group projesi, bu projelerin nasıl çalıştığına dair güzel bir örnek sunuyor. 2014 yılında LR Group, Phedra bölgesinde büyük ölçekli bir mandıra çiftliği ve « tarım köyleri » inşası için Surinam hükümet yetkilileriyle görüşmelere başladı^[46]. O dönemde LR Group, Surinam'da bir öğrenci yurdu projesini yürütüyor ve istihbarat ve güvenlik teknolojilerinin tedariki için Surinam Ulusal Güvenlik Ekibi ile görüşmelerde bulunuyordu^[47].

İki taraf, 2016 yılında Phedra'da kakao dikimi için LR Group'un bir yan kuruluşuna 2.000 hektarlık arazi sağlamak üzere ön anlaşmaya vardı, ancak bu proje henüz hayata geçmedi^[48]. Daha sonra 2018'de, 500 ineklik bir süt çiftliği ve bir ürün işleme tesisi, büyük bir kümes hayvanı çiftliği ve Wanica ve Saramacca ilçelerinde 600 hektarlık bir alanda ekin dikimini içeren büyük ölçekli bir proje olan Surinam tarımsal sanayi parkı için ikinci bir anlaşma imzaladılar^[49]. Ağustos 2019'da kamuoyuna açıklanan belgelere göre, projeyi uygulaması için LR Group’a ödeme yapılacak, ancak LR Group’un Credit Suisse'den devreye soktuğu 67 milyon Euro’luk kredi kanalı sayesinde tüm masraflar Surinam hükümeti tarafından karşılanacak^[50].

Surinam Ekonomistler Derneği başkanı Winston Ramautarsing, « Bu, Surinam'dan gelen parayla uygulanan bir LR Group projesi… Bu bir yatırım değil, bir kredidir » diye anlatıyor. « Kredi Surinam adına ama para doğrudan LR Group'a gidiyor. Surinam kendi başına böylesi yüksek bir tutarda borcu ödünç alamazdı. »

Plana göre, Surinam krediyi çiftlikte üretilen yumurta, süt ve diğer gıdaların satışı yoluyla ödeyecek. Ancak Ramautarsing, planın bu ürünlerin piyasa fiyatının üzerinde fazla tahmin ettiğini ve planlanan üretim hacimlerini karşılayacak büyüklükte bir piyasa olmadığını söylüyor.

Ülkenin en büyük çiftçi örgütünün başkanı Ganeshkoemar Kandhai de planın uygulanabilirliğinden şüphe ediyor. « Onlar (LR Group) büyük ölçekte üretim yapmak istiyor ancak pazar bunun için yeterince büyük değil. İlk başta Caricom üyesi ülkelere ihracat yapılması söz konusuydu ama artık bundan söz edildiğini duymuyoruz » diyor^[51].

« Çiftçiler tarafından ödenen vergi, rekabetlerini finanse etmek için kullanılıyor. Yıllardır iklim ne olursa olsun zor koşullarda halkı besleyen aynı insanlardır » diye ekliyor.

Diğer sorun ise, başlangıçtaki Credit Suisse kredisinin büyük bir kısmının ortadan kalkmış gibi görünmesi. Parlamentoda bu konudaki soruyu yanıtlayan Surinam hükümeti, Credit Suisse'den alınan 67 milyon Euro’luk ilk kredinin neredeyse üçte ikisinin nasıl etkilendiğini açıklayamadı. LR Group, projenin finansmanı ile ilgili sorularımızı yanıtlamadı.

« Bu plan tarım sektörünü geliştirmek için tasarlanmamıştır. Bu gözlerden uzakta varılmış gizli bir anlaşmadır, buna faal çiftçiler dahi katılmadı » diyor Ramautarsing^[52].

Surinam'ın 2020'de iktidara gelen mevcut hükümeti projeden çekilme sözü verdi, ancak LR Group'un şartları değiştirmeyi bile reddettiği bildirildi. Sorunun bir başka boyuy, anlaşmanın, proje içeriğinin %30'unun İsveççe olması gerektiğini şart koşan İsveç İhracat Ticareti Ajansı'ndan alınan bir teminat temelinde yapılandırılmış olmasıdır. Bu durumda LR Group, İsveç'ten Surinam'a hamile ineklerin ithal edilmesini içeren teknolojileri işletmeye sağlamak için İsveçli tedarikçilerle ortaklık kurdu^[53].

Surinam bu konudaki tek örnek değildir. LR Group ve diğer İsrailli şirketler dünyanın birçok yerinde İsrailli müteahhitler tarafından uygulanan pahalı anahtar teslimi projeler geliştirdiler ve bunlarda yerel halk için herhangi bir fayda bulmak zordur ( bakınız grafik).

Yukarıda vurgulanan vakalarla ilgili daha fazla bilgi Ek II'de bulunabilir.

Kolombiya'da İsrail tarım ticareti

Kolombiya, İsrail'in Latin Amerika'daki ana silah pazarlarından biridir^[54]. Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, Kolombiya tarım sanayi için de önemli bir hedef ülkedir. 2013 yılında İsrailli Merhav grubu, Magdalena eyaletinde 10.000 hektarlık bir şeker kamışı tarlasının tesisini içeren 300 milyon dolarlık bir etanol projesi için anlaşma imzaladı. Banco do Brazil ve İsrailli Bank Hapoalim projeyi finanse edecekti. Ancak Merhav'ın yan kuruluşu Agrifuels Colombia yasadışı yollardan 1.023 hektar alan satın almakla suçlandı ve proje 2016'da çöktü^[55]. Sonrasında yürütülen soruşturmalar projeyi, Brezilyalı inşaat şirketi OAS'ın dahil olması yoluyla Brezilya'daki « Lava Jato » yolsuzluk skandalıyla ilişkilendirdi^[56].

LR Group, 2014'ten bu yana, 1990'larda Kolombiya'ya silah ve sulama hizmetleri sağlayan İsrail kamu şirketi İsrex'in eski bir temsilcisi olan Kolombiyalı işadamı Luis Vicente Cavalli Papa'nın yardımıyla kakao tarlalarının ve bir mandıra çiftliğinin geliştirilmesi sürecini sürdürüyor^[57].

İki ülke arasındaki serbest ticaret anlaşmasının 2020'de yürürlüğe girmesinin hemen ardından, « Antioquia'nın gelişen tarımsal ihracat sektöründe yatırım ve üretkenliği artırma » hedefli bir girişim başlatıldı. Bu girişim özellikle LR Group ve 2014'ten beri Kolombiya'da yerleşik, 1.000 hektara sahip olan, ama Hass türü avokado üretimi için 3.700 hektar daha satın almayı planlayan ve kısa süre önce Colombian Pacific Fruits'i satın alan yan kuruluşu bir başka İsrail şirketi Bean & Co. Managro’nun ortaklığını içeriyordu^[58].

Zehirli bir hasat

Moayyad Bsharat, Filistin tarım örgütü Tarımsal Çalışma Komiteleri Birliği (UAWC) ile birlikte çalışıyor. UAWC yıllardır, özellikle İsrail yerleşimlerinin yasadışı bir şekilde genişlediği işgal altındaki Batı Şeria'da, Filistinli çiftçilerin topraklarında kalmalarına yardımcı olmak için mücadele veriyor. Ekim 2021'de İsrail hükümeti, UAWC'yi ve uluslararası alanda tanınan diğer beş Filistinli sivil toplum örgütünü terörist grup niteledi ve bu suçlama, dünyanın dört bir yanındaki insan hakları örgütleri tarafından kınandı^[59].

Bsharat, UAWC ile birlikte yürüttüğü çalışma aracılığıyla, İsrail işgali ve apartheid sisteminin Filistinli çiftçileri İsrail şirketleri tarafından satılan tohumları ve zirai ilaçları kullanmaya nasıl zorladığını, böylece topraklarını ve biyolojik çeşitliliğini yok ettiğini ve kendi borçlarına ve yoksullaşmalarına yol açtığını belgeledi^[60].

« Son iki yıldır İsrail kimyasal pestisitlerini kullandım. Tarlamın biyolojik çeşitliliği, özellikle ekinlerimiz için iyi olan arı kovanları ve böcekler yok oldu. Kısa süre içerisinde satıcılara borçlandım. Bu yüzden ekolojik tarımı benimsemeye karar verdim » diyor, Bsharat'ın birlikte çalıştığı genç küçük Filistinli çiftçilerden biri olan Gh. N.^[61]

Büyük ulusötesi tarım ticaret şirketleri ile birlikte, İsrail tarım ticareti şirketleri elbette iklim ve gıda krizinden büyük ölçüde sorumlu olan küresel tarım sanayi modelinin bir parçasıdır. Ancak buradaki özellik, İsrail devleti ve özel işletmecilerinden alınan desteğin, bu şirketlerin büyük çok uluslu tarım şirketlerinin çok az varlık gösterdiği ülkelerde faaliyet göstermesine olanak sağlamasıdır.

Kökleri apartheid'a dayanan İsrailli tarım ticareti devleri ve yeni nesil İsrail dijital tarım girişimleri, bu modeli yalnızca Filistin'de değil, dünyanın diğer ülkelerinde ve bölgelerinde giderek daha da fazla tanıtıyor.

Muhtemelen çok az kişi LR Group, Mitrelli, Afimilk veya Green 2000'in adından söz edildiğini duymuştur. Oysa bu şirketler, İsrail'in yurtdışındaki tarım sanayi anlaşmalarında kilit oyuncularıdır. Bu şirketler, Tel Aviv'in İsrailli tarım şirketlerine yeni pazarlar açma ve İsrail'in güvenlik gündemi açısından stratejik öneme sahip ülkelerdeki siyasi seçkinlerle bağlar kurma stratejisine derinden bağlıdır. Bu şirketler, İsrail'i Filistin halkının yasalara aykırı bir şekilde mülksüzleştirilmesine ilişkin uluslararası baskıdan korumada ve endüstriyel tarımı dünyanın dört köşesine yaymada önemli bir rol oynuyor gibi görünmektedir.

Bu nedenle, İsrail tarım ticaretinin yurtdışındaki faaliyetlerini izlemek ve teşhir etmek, yalnızca bu şirketlerin faaliyet gösterdiği ülkelerdeki halkların çıkarlarını korumak için değil, aynı zamanda Filistin halkının ırk ayrımcılığına, sömürgeciliğe ve İsrail tarafından işgaline karşı mücadelesiyle dayanışmayı güçlendirmek için de elzemdir. Her iki durumda da İsrail tarım ticareti, Filistin'de ve dünya çapında köylü örgütleri tarafından yürütülen gıda egemenliği mücadelesi için bir tehdit oluşturmaktadır.

Ek-I’e bu bağlantıdan ulaşabilirsiniz

Tablo I. İşgal altındaki topraklarda ve Güney ülkelerinde tarım sanayi faaliyetleri yürüten başlıca İsrail şirketleri

Veri tabanı: Capital IQ, Prequin, Panjiva ve şirketlere ait internet siteleri (erişim tarihi 1 Temmuz 2022).

Afimilk, LR Group, Netafim ve Tahal'ın Küresel Güney'deki operasyonlarına ilişkin örnekleri okumak için tıklayınız.

NOT: GRAIN, Kardan N.V., LR Group ve Mitrelli Group'a yazı göndererek bu raporda yer alan faaliyetler hakkında bilgi istedi. Ancak bu firmaların hiçbiri sorularımıza cevap vermedi.                                                                                    

(www.investigaction.net sitesinde 24 Ekim 2022 tarihinde yayınlanan Fransızca metinden Türkçeleştirilmiştir https://www.investigaction.net/fr/fermes-armes-et-agro-diplomatie-israelienne/ )

^[1] « The most senior Israeli official so far to reach so close to the Iranian border » İsrail Hükümeti Tarım ve Kırsal Kalkınma Bakanı Ofisi, İletişim, Medya ve Halkla İlişkiler Bölümü, 19 Mayıs 2022,  https://www.gov.il/en/departments/news/visit_ministerneariran  [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[2] SIPRI, « Arms transfers to conflict zones: The case of Nagorno-Karabakh », 30 Nisan 2021, https://www.sipri.org/commentary/topical-backgrounder/2021/arms-transfers-conflict-zones-case-nagorno-karabakh [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[3] « The most senior Israeli official so far to reach so close to the Iranian border », İsrail Hükümeti Tarım ve Kırsal Kalkınma Bakanı Ofisi, İletişim, Medya ve Halkla İlişkiler Bölümü, 19 Mayis 2022, https://www.gov.il/en/departments/news/visit_ministerneariran [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[4] Bakınız: https://www.jethro-g.com/en/smart_village [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[5] « The Minister of Agriculture, Oded Forer, departed this morning for a visit to Azerbaijan to promote the bilateral relations and maximize the trading potential for Israeli agro-tech companies internationally », İsrail Hükümeti Tarım ve Kırsal Kalkınma Bakanı Ofisi, İletişim, Medya ve Halkla İlişkiler Bölümü, 16 Mayıs 2022, https://www.gov.il/en/departments/news/azerbaijan_visit [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[6] « “YNET” nəşri: Bütövlükdə Azərbaycanda, o cümlədən Qarabağda kənd təsərrüfatının inkişafında İsrail Azərbaycanın əsas tərəfdaşlarından biri olacaq », Azertag, 22 Mayıs 2022, https://azertag-az.translate.goog/xeber/YNET_nesri_Butovlukde_Azerbaycanda_o_cumleden_Qarabagda_kend_teserrufatinin_inkisafinda_Israil_Azerbaycanin_esas_terefdaslarindan_biri_olacaq-2143331?_x_tr_sl=az&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en&_x_tr_pto=sc ; « Minister of Agriculture of Israel: We are ready to buy wheat from Azerbaïdjan », Rapport Informasiya Agentliyi, 19 Mayıs 2022, https://report-az.translate.goog/xarici-siyaset/israilin-kend-teserrufati-naziri-azerbaycandan-bugda-almaga-haziriq-musahibe/?_x_tr_sl=az&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en&_x_tr_pto=sc [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[7] Azerbaycan cumhurbaşkanının bulaştığı yolsuzluk olayları hakkında daha ayrıntılı bilgi için bakınız: https://www.icij.org/investigations/panama-papers/20160404-azerbaijan-hidden-wealth/ ve https://www.occrp.org/en/poy/2012/ [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[8] Heydar Isayev, « Farmland in Karabakh being given to powerful Azerbaijanis – report », Eurasianet, 28 Haziran 2022, https://eurasianet.org/farmland-in-karabakh-being-given-to-powerful-azerbaijanis-report [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[9] Hillel Maeir, « Israel, Azerbaijan sign batch of economic agreements », Ynetnews, 13 Aralık 2016, https://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4892703,00.html [eirşim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[10] Tarımsal projelerin listesi için bakınız TerraVerde’nin internet sitesi: https://terraverde-ag.com. Sığır yetiştirme projesinin, Azerbaycan cumhurbaşkanının aile üyelerine ait Azersun ve Agro Dairy adlı iki şirketin yakın zamanda hükümetin Agroparklar programı kapsamında sığır çiftlikleri kurduğu Şamahı Reyonunda yer aldığına dikkat edilmelidir. (Bakınız: https://terraverde-ag.com/projects/cattle-integration-azerbaijan/, https://eurasianet.org/farmland-in-karabakh-being-given-to-powerful-azerbaijanis-report , ve https://www.azernews.az/nation/178176.html) [erişim tarihi: 13 Ekim 2022].

^[11] Bakınız: https://green-ltd.com/wp-content/uploads/2022/04/Green2000-Projects.pdf [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

[12] Who Profits, « Agribusiness as Usual Agricultural Technology and the Israeli Occupation », Ocak 2020, https://www.whoprofits.org/report/agribusiness-as-usual/ [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

[13]Bakınız:  https://alta.team/en/ ; https://tinyurl.com/3pzbbu2j; https://www.facebook.com/AltaInnovationLTD/posts/pfbid02b1mxrYgYt2cBkbKLJdhyzdLDC435Uz26GHYCHk9qt2GZP1XL6Uyxa5L37F2bViSql;

; « Israelis launch first-ever intelligence network for trees », Israel 21c, Mart 2019, https://www.israel21c.org/israelis-launch-first-ever-intelligence-network-for-trees/ ; America Economía, « Orbia realiza su primera inversión en capital de riesgo en startup de Agritech », Kasım 2020, https://www.americaeconomia.com/articulos/orbia-realiza-su-primera-inversion-en-capital-de-riesgo-en-startup-de-agritech ; ve https://uavcoach.com/seetrees/ [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[14] Bakınız: Pieter Wezeman, Alexandra Kuimova et Siemon Wezena, « Trends in international arms transfers, 2021 », SIPRI Fact Sheet, Mart 2022, https://www.sipri.org/sites/default/files/2022-03/fs_2203_at_2021.pdf ; ve https://www.indembassyisrael.gov.in/pages?id=nel5a&subid=7ax9b [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[15]  İsrail, Vietnam'ın en büyük 8. silah ithalatçısı olduğu ve ordusunu modernize ettiği 2016'da da önemli bir tedarikçiydi. (https://thediplomat.com/2016/10/vietnams-military-modernization/). 2021 yılında avukat Eitay Mack tarafından yapılan bir araştırmaya göre, satışları doğrudan Savunma Bakanlığı genel müdürü Amir Eshel tarafından denetlenen İsrailli Cellebrite'nin « in forensic » (adli) analiz teknolojileri blogculara, gazetecilere ve dini ve etnik azınlıklara zulmetmek için Vietnam hükümeti tarafından kullanıldı. (https://www.haaretz.com/israel-news/tech-news/.premium-what-vietnam-is-doing-with-israel-s-phone-hacking-tech-1.10003831). İsrail ile Vietnam arasındaki silah anlaşmalarında önemli bir aracı olduğuna inanılan AIC Group'un genel müdürü Vietnamlı iş adamı Nguyen Thi Thanh Nhan, dolandırıcılık ve güven suistimali vakalarıyla bağlantılı. (Yossi Melman, « Israel-Vietnam Arms Deals at Risk After Arrest Warrant Against Key Middlewoman », Haaretz, 1 Mayıs 2022 https://www.haaretz.com/israel-news/.premium.HIGHLIGHT-israel-vietnam-arms-deals-at-risk-after-arrest-warrant-against-key-middlewoman-1.10772845) [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[16] JC Gotinga, « Israel ‘tries to hide’ arms sales to the Philippines – report », Rappler, Ekim 2019, https://www.rappler.com/nation/243082-report-says-israel-hide-arms-sales-philippines/ ; « Israel engages in PHL agriculture, defense », Business Mirror, Temmuz 2019 https://businessmirror.com.ph/2019/07/18/israel-engages-in-phl-agriculture-defense/ [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[17] « NIA Continues Partnership with LR Group for Solar Powered Irrigation Projects », NIA, Şubat 2021, https://www.nia.gov.ph/?q=content/nia-continues-partnership-lr-group-solar-powered-irrigation-projects [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

[18] Madelaine Miraflor, « No irrigation deal yet with Israeli firm – NIA », Manila Bulletin, Mart 2021, https://mb.com.ph/2021/03/01/no-irrigation-deal-yet-with-israeli-firm-nia/ [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[19] Bakınız: Zachy Hennessey, « Israel and Philippines sign business agreement », Jerusalem Post, 7 Haziran 2022, https://www.jpost.com/business-and-innovation/all-news/article-708763 ; « Philippines, Israel enter into a Joint Economic Cooperation to strengthen trade and economic ties », Filipinler Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, 9 Haziran 2022, https://www.dti.gov.ph/news/ph-israel-enter-into-joint-economic-cooperation/ ; Catherine Talavera, « Philippines eyes $150 million Israel investments », Philippines Star, Haziran 2022, https://www.philstar.com/business/2022/06/10/2187304/philippines-eyes-150-million-israel-investments. Anlaşmanın önde gelen destekçisi eski Tarım Bakanı Emmanuel Piñol idi (bakınız: https://mannypinol.com/advocacy/new-neda-secgen-israel-offer-of-p40-b-loan-for-solar-irrigation-in-limbo/) ve yakın zamanda yeni Ulusal Güvenlik Danışmanına Gıda Güvenliği Danışmanı olarak atandı. (bakınız: https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/835796/pinol-to-serve-as-food-security-adviser-to-incoming-nsa-clarita-carlos/story/) [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[20] Irit Avissar, « Leumi to finance Papua New Guinea dairy farm », Globes, Eylül 2016, https://en.globes.co.il/en/article-leumi-to-finance-papua-new-guinea-dairy-farm-1001150945 [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[21] « O’Neil visits Israeli defence », PNG Facts, Ekim 2013, https://www.pngfacts.com/news/oneil-visit-israel-defence [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[22] « Private Security Intelligence Agency created by Peter O’Neill and LR Group to ensure O’Neill remains in power after 2017 », PNG Blogs, Mayıs 2016, https://www.pngblogs.com/2016/05/pngblogs-exclusive-private-security.html [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[23] « Former PNG PM O’Neill to stand trial over Israeli generators purchase », Asia Pacific Report, Aralık 2020, https://asiapacificreport.nz/2020/12/02/former-png-pm-oneill-to-stand-trial-over-israeli-generators-purchase/ [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[24] Bakınız: « Court acquits O’Neill », Post Courrier, 15 Ekim 2021, https://postcourier.com.pg/court-acquits-oneill/ ; Pita Ligaiula, « Former PNG PM acquitted on abuse of office charge », Pacific News Service, 15 Ekim 2021, https://pina.com.fj/2021/10/15/former-png-pm-acquitted-on-abuse-of-office-charge/ [erişim tarihi: 6 Ekim 2022].

^[25] İsrailli general İsrael Ziv ve sahibi olduğu şirket Global CST idi (bakınız: David Mono Danga, « Green Horizon to increase production after US Lift ban on CEO », The Insider, 29 Mart 2020, https://www.theinsider-ss.com/green-horizon-to-increase-production-after-us-lift-ban-on-ceo/). 2014 yılında, Global CST’nin İsrail özel savunma irketi Mikal Group’a ait olduğu belirtildi (bakınız: https://www.eltiempo.com/archivo/documento/CMS-14952565). Söz konusu projeyle ilgili daha ayrıntılı bilgi için bakınız: OCCRP, « Sprouting weapons of war », 17 Temmuz 2019, https://www.occrp.org/en/investigations/sprouting-weapons-of-war [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[26] Bakınız: https://terraverde-ag.com/projects/agricultural-development-south-sudan/ [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[27] A.B.D Hazine Bakanlığı Yabancı Varlıklar Kontrol Ofisi

« Notice of OFAC Sanctions Actions », 3 Haziran 2020, https://www.federalregister.gov/documents/2020/03/06/2020-04402/notice-of-ofac-sanctions-actions [erişim tarihi: 6 Ekim 2022].

^[28] Bakınız: John Basquill, « Côte d’Ivoire agriculture project secures Atradius-backed financing », GTR, 2 Eylül 2020, https://www.gtreview.com/news/africa/cote-divoire-agriculture-scheme-secures-atradius-backed-financing ; Atradius, « Annual review 2020 », 2020, https://atradiusdutchstatebusiness.nl/en/documents/atradius_jaaroverzicht_2020_en.pdf ; ve Guido Minnaert, « Green 2000, exporting rural projects to Ivory Coast », Atradius News  https://atradiusdutchstatebusiness.nl/en/news/green-2000,-exporting-rural-projects-to-ivory-coast.html. Van der Hoeven, 2012'de Ukrayna'da Green 2000 ile ortak bir proje yürüttü. Bluebird Finance, Israel Discount Bank ve Green 2000, 2019 yılında Zambiya'da İsrail ve Hollanda ihracat kredisi kurumları tarafından desteklenen 47 milyon $'a mal olan benzer bir anahtar teslim projede yer aldı. Projenin 2021’den önce tamamlanması gerekiyordu (Sanne Wass, « Financing closes for large Zambian agriculture project », GTR, 8 Ocak 2019, https://www.gtreview.com/news/africa/financing-closes-for-large-zambian-agriculture-project/) [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[29] Mathieu Olivier, « How Israel made Côte d’Ivoire a promised land », The Africa Report, Ekim 2021, https://www.theafricareport.com/141329/how-israel-made-cote-divoire-a-promised-land/. Aynı şekilde bakınız: « How Israel’s defence and intelligence industries are making inroads across Africa », Global Sentinel, 5 Şubat 2022, https://globalsentinelng.com/how-israels-defence-and-intelligence-industries-are-making-inroads-across-the-continent/ [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[30] Efrat Neuman, « Behind Big Bucks in Africa: Lawsuit Sheds Light on Cracks in Israeli Business Venture », Haaretz, Kasım 2019, https://www.haaretz.com/israel-news/2019-11-19/ty-article/.premium/behind-big-israeli-bucks-in-africa-lawsuit-sheds-light-on-complicated-business/0000017f-e348-d7b2-a77f-e34f6c4e0000 [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[31] Bakınız: Efrat Neuman, « Behind Big Bucks in Africa: Lawsuit Sheds Light on Cracks in Israeli Business Venture », Haaretz, Kasım 2019, https://www.haaretz.com/israel-news/2019-11-19/ty-article/.premium/behind-big-israeli-bucks-in-africa-lawsuit-sheds-light-on-complicated-business/0000017f-e348-d7b2-a77f-e34f6c4e0000 ; ve « Un groupe israélien s’engage pour la vulgarisation de la riziculture en Côte d’Ivoire », FAAPA, Şubat 2021, http://www.faapa.info/blog/un-groupe-israelien-sengage-pour-la-vulgarisation-de-la-riziculture-en-cote-divoire/ [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[32] Barak Ravid, « UN Sent Warning Letter to 150 Companies for Doing Business in Israeli Settlements », Haaretz, 28 Eylül 2017, https://www.haaretz.com/israel-news/un-warned-150-companies-for-doing-business-in-settlements-1.5453996 ; Who Profits, « Agribusiness as Usual Agricultural Technology and the Israeli Occupation », Ocak 2020, https://www.whoprofits.org/report/agribusiness-as-usual/ ve https://www.whoprofits.org/industry/agriculture-forestry-fishing-hunting/ [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[33] Who Profits, « Netafim: from facilitator of occupation to global leader in sustainable agriculture », Mart 2020,https://www.whoprofits.org/updates/netafim-from-facilitator-of-occupation-to-global-leader-in-sustainable-agriculture/. Yerleşimcilere ait bölgeler hiçbir kısıtlama veya su sıkıntısı yaşamazken ve iyi sulanan tarım arazilerinden yararlanırken, Filistin nüfusu için yeni su kuyularının açılması izinleri sürekli olarak reddediliyor ve yağmur suyu toplama depoları İsrail ordusu tarafından sıklıkla imha ediliyor. (bakınız: MA’AN Development Center, « Farming the forbidden lands. Israeli Land and resource annexation in Area C », 2014, https://www.maan-ctr.org//files/server/Publications/FactSheets/FFL.pdf ; Amnesty International, « The occupation of water », 29 Kasım 2017, https://www.amnesty.org/en/latest/campaigns/2017/11/the-occupation-of-water/ ; ve « Al-Haq, on World Water Day, says Israel’s ‘water-apartheid’ denies Palestinians’ rights to adequate water », Wafa News Agency, 23 Mart 2022, https://english.wafa.ps/Pages/Details/128528) [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[34] Bakınız: PENGON, « Targeted environment: the effects of Israeli occupation on the Palestinian environment », 2021, http://www.pengon.org/uploads/Targeted%20Environment.pdf ; ve Johanna Schreiner, « Three forms of land grabbing in Palestine », Visioncarto, 10 Eylül 2020, https://visionscarto.net/land-grabbing-in-palestine [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[35] Avrupa Birliği (1995), Kanada (1997), Türkiye (1997) ve Meksika (1999) ile önemli serbest ticaret anlaşmaları imzalanmıştır. Tarım teknolojileri ve su yönetimi teknolojilerinin satışları son on yılda 1,5 kat arttı ve 2018'de 6 milyar dolar değerine ulaştı. Başlıca sektörler, gübre, kimyasallar, sulama, tarım ekipmanı ve malzemeleri, tohum, süt ve kümes hayvancılığıdır. Avrupa Birliği en büyük pazar, ardından Asya ve Güney Amerika geliyor (bakınız: Israel Export Institute, « Agro and water technology. 2018 Annual report », 2019, https://www.export.gov.il/api//Media/ExportInstitueEnglish/Services/Economic%20Unit/Agro_and_Water_Technology_2018_review.pdf ; « Israeli economy: past, present, future », Mayıs 2021, https://www.export.gov.il/en/economicsisraeleconomy ; ve Central Bureau of Statistics, « National accounts 1995 – 2020 », 2022, https://www.cbs.gov.il/he/publications/doclib/2022/1859/t10.pdf) [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[36] İsrail'in on bir ticari bankasından en az on tanesi, BM'nin işgal altındaki topraklarda faaliyet gösteren şirketler listesinde yer alıyor ya da Who Profits veri tabanında yerleşimcileri desteklediği şeklinde yer alıyor. (bakınız: https://digitallibrary.un.org/record/3872338?ln=es ; ve https://www.whoprofits.org/flash-report/financing-the-israeli-occupation-the-current-involvement-of-israeli-banks-in-israeli-settlement-activity/) [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022]. Bu bankalar ayrıca, yabancı bankalardan ve ihracat kredisi kuruluşlarından destek almak için kredi sağlayarak veya aracı olarak hareket ederek, Güney ülkelerinde İsrail tarım ticaretinin genişlemesini etkin olarak desteklemektedir. Finans ve sigorta gruplarına bağlı özel İsrail özel sektör fonları da bu şirketleri besliyor. Örneğin Migdal Yatırım Fonları, ICL'nin %5 hissesine sahiptir, FIMI, Rivulis'i Temasek'e satmadan önce sahibidir ve Tahal'a yatırım yapmıştır. Tene Investment Funds, Netafim'e yatırım yaptı ve halen Gadot Agro Ltd.'nin (eski adıyla Merhav Agro) sahibidir. Mindset Ventures veya Finistere Ventures gibi risk sermayesi şirketleri de tarım teknolojisi start-up'larına yatırım yapanlar arasındadır. (kaynaklar: Preqin ve Capital IQ veri tabanı) [erişim tarihi: 1 Haziran 2022].

^[37] Brezilya, son iki yılda ADAMA'nın ana ihracat noktası haline geldi. İsrailli şirket, soya fasulyesi üretiminin şampiyonları olan Paraná (Londrina) ve Rio Grande do Sul (Taquari) eyaletlerinde zirai kimyasallar üretiyor. Glifosat gibi çok çeşitli zirai kimyasallar tedarik ettiği yabani ot istilasını tespit etmek için dronlar ve uygulamalar satıyor. (bakınız: https://www.adama.com/brasil/pt/servicos-agtech). Bu bölgelerde soya fasulyesi monokültürünün etkileri hakkında daha fazla ayrıntılı bilgi bu siteden elde edilebilir: https://www.biodiversidadla.org/Atlas [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[38] Rivulis, 1990'ların sonlarından beri Meksika'nın Guanajuato eyaletinde faaliyet gösteriyor ve yakın zamanda kıtadaki en büyük damla sulama tesisini kurdu. 2021'de Serbest ticaretin ve ulusötesi şirketlerin toplumsal ve çevresel etkilerine ilişkin Kervan’da belgelendiği gibi, bu bölge ülkeye en çok zararı veren tarımsal sanayi ihracat merkezlerinden biridir. (bakınız: https://www.stopcorporateimpunity.org/new-report-on-industrial-paradises-and-environmental-hells-for-peoples-in-mexico/) [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[39] Bakınız: « Water in agriculture in three Maghreb countries. Status of water resources and opportunities in Algeria, Morocco and Tunisia », 2021, https://prod5.assets-cdn.io/event/6099/assets/8383926062-5847dd91d1.pdf [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022]. 2020 yılında Netafim'in Hollanda iştiraki Revaho, yukarıda adı geçen Green 2000 tarafından Fildişi Sahili'nde inşa edilen proje için Hollandalı ihracat kredi kuruluşu Atradius'tan destek aldı.

^[40] Fransız Uluslararası İlişkiler Enstitüsü'ne (İfri) göre, Mossad'ın Afrika'daki rolü, İsrailli işadamlarının kıtadaki operasyonlarını kolaylaştırmak, aynı zamanda Afrikalı liderlerin güvenliklerini sağlama sürecine doğrudan katılmak ve yerel güvenlik servislerini eğitmek için çok önemli olmuştur. « Mossad, özel sektörde çalışan eski ajanlar ile İsrail devleti arasında bilgi aktarımını büyük ölçüde kolaylaştıran köprüler kuruyor » (Benjamin Augé, « Relations Israël-Afrique. Que retenir de la décennie Netanyahou ? », Ifri araştırmaları, Kasım 2020, s. 14, https://www.ifri.org/fr/publications/etudes-de-lifri/relations-israel-afrique-retenir-de-decennie-netanyahou) [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[41] Örneğin, Zambiya hükümetine önerilen Bluebird Finance & Projects projesinin durumu budur (bakınız:https://www.gtreview.com/news/africa/financing-closes-for-large-zambian-agriculture-project/). Aynı şekilde bakınız: « Luminar, the tiny bank which lends to presidents… but only if they sign contracts with Mitrelli » Africa Intelligence, Temmuz 2020, https://www.africaintelligence.com/southern-africa-and-islands/2020/07/08/luminar-the-tiny-bank-which-lends-to-presidentsbut-only-if-they-sign-contracts-with-mitrelli,109243081-art [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[42]« Ashra secured $ 2.8 billion worth of exports a year », Time News, 23 Ocak 2022, https://time.news/ashra-secured-2-8-billion-worth-of-exports-a-year/. 2018'de Ashra'nın Afrika ülkelerindeki operasyon bütçesi 1,4 milyar dolardı. (bakınız: Eytan Halon, « Israeli businesses, exporters encouraged to expand Africa operations », The Jerusalem Post, 17 Ekim 2018, https://www.jpost.com/israel-news/israeli-businesses-exporters-encouraged-to-expand-africa-operations-569631) [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[43] Güney ülkelerinde, Uluslararası Kalkınma İşbirliği Ajansı (Mashav) ve Tarım ve Kırsal Kalkınma Bakanlığı'nın Dış Ticaret ve Uluslararası İşbirliği Merkezi (CFTIC) gibi kuruluşlar aracılığıyla yürütülen uluslararası işbirliği, İsrail tarım ticaretini aktif olarak desteklemektedir. (bakınız: https://www.gov.il/BlobFolder/generalpage/cftic_brochure/en/CFTIC_CFTIC%20short.pdf). Innovation Africa, IsraAID veya Society for International Development'ın (SID) İsrail şubesi gibi birkaç İsrailli STK da Güney ülkelerinde İsrail tarım teknolojilerinin tanıtımında etkili olmaktadır. [erişim tarihi: 13 Ekim 2022].

^[44] « I call on Israeli exporters who want to enter new and challenging markets to come and use our services » – Walla! Of money », The Limited Times, 19 Eylül 2021, https://newsrnd.com/business/2021-09-19-%22i-call-on-israeli-exporters-who-want-to-enter-new-and-challenging-markets-to-come-and-use-our-services%22—walla!-of-money.SyMGSKr4QF.html [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[45] Gerçekte, yurtdışında yürürlüğe sokulan projeler bu kolektif çiftçilik mitinden ilham almamakta, bunun yerine yerleşimcilerin Filistinli çiftçileri topraklarından kovduğu bir kolonyal projeyi destekleyen, sermaye yoğun tarım sanayisine dayalı İsrail tarım gerçekliğini taklit etmektedir.

^[46] Plan ilk olarak 2014 yılında, o zamana kadar Tahal ile çalışan İsrailli işadamı Joseph Haim Harrosh tarafından önerildi. Daha sonra Surinam'da temsilcisi olmaya başladığı projeyle LR Group'u hızlı bir şekilde ilişkilendirdi.

^[47] « Israeli Suriname Technology & Investment Conference Report », Caribbean Israel Leadership Coalition, Kasım 2017, https://www.caribbeanisraelcoalition.org/post/israeli-suriname-technology-investment-conference-report [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[48] Surinamlı Parbode dergisinin Şubat 2022 tarihli bir makalesinde kakao üretim projesinin başarısızlığından bahsediliyor. Dergiye göre LR Group tarafından düzenlenen ve İsrailli Discount Bank aracılığıyla öğrenci yurdu projesi için yapılandırılan mali paket konusunda da şüpheler bulunuyor (bakınız: « Besluiteloosheid over studentenflats komt Suriname duur te staan – Parbode Sneak Peek », Şubat 2022, https://www.parbode.com/besluiteloosheid-over-studentenflats-komt-suriname-duur-te-staan-parbode-sneak-peek/) [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[49] Aşağıdaki bilgiler esas olarak Surinam’deki Parbode derigis tarafından hazırlanan bir araştırma raporundan alınmıştır. Raporun tamamı derginin Şubat 2020 baskısında, bir özeti ise çevrimiçi olarak mevcuttur. Bakınız: « LR Group in Suriname: Wie runt de show? », Parbode, Şubat 2020, https://www.parbode.com/lr-group-in-suriname-wie-runt-de-show-parbode-sneak-peek/ [eriim tarihi: 13 Ekim 2022].

^[50] Bakınız : « LR Group in Suriname: Wie runt de show? », Parbode, Şubat 2020, https://www.parbode.com/lr-group-in-suriname-wie-runt-de-show-parbode-sneak-peek/ [erişim tarihi: 13 Ekim 2022].

^[51] Bakınız: « LR Group in Suriname: Wie runt de show? », Parbode, Şubat 2020, https://www.parbode.com/lr-group-in-suriname-wie-runt-de-show-parbode-sneak-peek/ [erişim tarihi: 13 Ekim 2022].

^[52] Bakınız: « LR Group in Suriname: Wie runt de show? », Parbode, Şubat 2020, https://www.parbode.com/lr-group-in-suriname-wie-runt-de-show-parbode-sneak-peek/ [erişim tarihi: 13 Ekim 2022].

^[53] Bakınız: https://www.ekn.se/en/magazine/business-models/epc/ [erişim tarihi: 13 Ekim 2022].

^[54] « Embargo militar a Israel » internet sitesi, İsrail’in Kolombiya ve diğer Latin Amerika ülkelerindeki silah ticaretii belgeliyor (https://embargomilitaraisrael.org/index.php/militarismo-israeli-en-america-latina/militarismo-israeli-en-tu-pais/colombia/). İki ülke arasındaki silah ticareti hakkında daha fazla ayrıntı SIPRI silah transferi veri tabanında bulunabilir. (bakınız: https://www.sipri.org/databases/armstransfers) [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[55] Bakınız: https://www.infopiniones.com/colombia/bogota/agrifuels-de-colombia-s-a-s-en-liquidacion/ ; ve GRAIN, « Annexe 1. Transactions foncières en 2016 », Haziran 2016, https://grain.org/e/5508 [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[56] Bakınız: « Vea por qué aparece el nombre de Colombia en el escándalo de corrupción de Petrobras », 12 Ocak 2015, https://ajidemani.wordpress.com/2015/01/ ; ve Pedro Cifuentes, « El ‘caso Petrobras’ salpica a obras hechas en Latinoamérica », El País, 12 Aralık 2014, https://elpais.com/internacional/2014/12/12/actualidad/1418340985_541579.html. 2017'de Merhav CEO'su Jose Maiman, Odebrecht ve Camargo Correa ile birlikte, eski Peru Devlet Başkanı Alejandro Toledo'ya rüşvet verdiğini itiraf etti. (bakınız: « Las claves del caso Ecoteva, tras aprobarse segundo pedido de extradición para Alejandro Toledo », Gestión Perú, 22 Nisan 2021, https://gestion.pe/peru/politica/alejandro-toledo-conoce-las-claves-del-caso-ecoteva-tras-aprobarse-segundo-pedido-de-extradicion-eliane-karp-caso-odebrecht-nndc-noticia/). Panama Papers belgelerine göre, Merhav CEO'su ve Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Jose Maiman ve Sabi Saylan da beş offshore şirketle bağlantılıydı ve her ikisi de Odebrecht ve Camargo Correa tarafından Toledo'ya ödendiği iddia edilen rüşvette aracıydı. (Bakınız: https://offshoreleaks.icij.org/nodes/10009636 ; Jonathan Castro ve Ernesto Cabral, « Operadores de Toledo manejaban red offshore con Mossack Fonseca », OjoPúblico, 6 Şubat 2017, https://panamapapers.ojo-publico.com/articulo/operadores-de-Toledo-tenian-red-de-offshore-operadas-por-Mossack-Fonseca/ [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[57] Fujo Asha, « Asot Michael meets with Mr. Luis Vicente Cavalli, owner of Innovative Agro Industry (IAI) and the LR Group in Bogota, Colombia », Medium, Eylül 2014, //medium.com/@antiguanews/asot-michael-meets-with-mr-luis-vicente-cavalli-owner-of-innovative-agro-industry-iai-and-the-b61511617239">https://medium.com/@antiguanews/asot-michael-meets-with-mr-luis-vicente-cavalli-owner-of-innovative-agro-industry-iai-and-the-b61511617239. Isrex'in Kolombiya'daki faaliyetlerine ilişkin örnekler için Kolombiya Cumhuriyeti adli makamının 29 Temmuz 2015 tarihli resmi belgesine bakınız, 76ncı sayfadan itibaren (https://www.ramajudicial.gov.co/documents/2216525/6629332/AEES_049.pdf/7dd8bf21-20b1-463f-8ee6-f1244b884d0e) [erişşim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[58] Bakınız: Roberto Peckham, « Israeli high-tech agriculture companies launch new initiatives in Antioquia », Medellin Herald, 20 Kasım 2020, https://www.medellinherald.com/expcorn-2/companies/item/1068-israeli-high-tech-agriculture-companies-launch-new-initiatives-in-antioquia ; ve « Israeli conglomerate set to invest $60M in Colombian Hass avocado production », Fresh Fruit Portal, 8 Haziran 2021, https://www.farmlandgrab.org/post/view/30339-israeli-conglomerate-set-to-invest-60m-in-colombian-hass-avocado-production. BDS hareketi, başka İsrail şirketlerinin Kolombiya'daki operasyonlarına da dikkat çekti (« Despojo: realidad compartida entre Palestina y Colombia », Eylül 2017, http://www.congresodelospueblos.org/wp-content/uploads/2018/05/Informe-Agricola-BDS.pdf) [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[59] « After Israel’s designation of human rights groups as “Terrorists,” Biden should release Palestinian-Americans imprisoned over similar claims: Joint statement by US and international civil and human rights organizations and individuals », Kasım 2021, https://www.hrw.org/news/2022/03/11/after-israels-designation-human-rights-groups-terrorists-biden-should-release ; UAWC, « UAWC rejects and condemns Israeli designations of six Palestinian NGOs », 28 Ekim 2021, https://www.uawc-pal.org/news.php?n=3615005&lang=2 [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[60] Moayyad Bsharat, « The reality of using commercial seeds from the viewpoint of small-scale farmers in the Jordan Valley (Jericho and Tubas governorates) », Yüksek Lisans tezi, Sürdürülebilir Kalkınma Enstitüsü, Kudüs Üniversitesi, 2020.

^[61] Moayyad Bsharat, « The reality of using commercial seeds from the viewpoint of small-scale farmers in the Jordan Valley (Jericho and Tubas governorates) », Yüksek Lisans tezi, Sürdürülebilir Kalkınma Enstitüsü, Kudüs Üniversitesi, 2020.

^[62] İsrail'de süt ürünleri sektöründe faaliyet gösteren diğer büyük İsrail şirketlerine tabloda yer verilmiyor: Çinli Bright Food Group Co.’ya (nihayetinde Şangay Eyalet Varlıklarının Denetim ve Yönetimi Belediye Komisyonu kontrolü altında) ait Tnucva ve Michael Strauss Assets Ltd.’ye (İsrail, % 57,1)) ait Strauss Group şirketine ait Tnuva (nihayetinde Şangay Devlet Varlıklarının Kontrol ve İdaresi Belediye Komisyonu tarafından kontrol ediliyor) ve Strauss Grup, sahibi Michael Strauss Assets Ltd. (İsrail, %57,1).

^[63] Bakınız: https://www.whoprofits.org/company/afimilk-agricultural-cooperative/ [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[64] Moshe Wertheim'ın oğlu David Wertheim şu anda CBC'nin %63'ünü kontrol edip işi yönetirken, kardeşi Drorit hisselerin geri kalanına sahip (bkz: Forbes actions « David Wertheim profile », Nisan 2022, https://www.forbes.com/profile/david-wertheim/?sh=15256e142c32). Wertheim ailesi aynı zamanda ülkenin en büyük ticari bankalarından biri olan ve BM'nin işgal altındaki topraklarda faaliyet gösteren ticari şirketler veritabanına dahil edilmiş olan Mizrahi Tefahot Bank'ın da %20,5'ini kontrol ediyor (bakınız: Who Profits, « Financing Land Grab The Direct Involvement of Israeli Banks in the Israeli Settlement Enterprise », 2017, https://www.whoprofits.org/report/financing-land-grab-the-direct-involvement-of-israeli-banks-in-the-israeli-settlement-enterprise/) [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[65] Al-Haq, Atarot yerleşiminin Filistin toplulukları ve çevre için yıkıcı sonuçları olduğunu bildirdi. (bakınız: Maha Abdallah, « Atarot Settlement: The Industrial Key in Israel’s Plan to Permanently Erase Palestine », Al-Haq, Haziran 2020 : https://www.alhaq.org/publications/16929.html ; ve Who Profits, « The land of milk and money. The Israeli dairy industry and the occupation », Temmuz 2015, https://www.whoprofits.org/flash-report/the-land-of-milk-and-money-the-israeli-dairy-industry-and-the-occupation/) [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[66] Syngenta Group, Sinochem Holdings (Çin Devlet Varlıkları Denetim ve Yönetim Komisyonu'na bağlı) tarafından kontrol edilmektedir.

^[67] Adama Ltd. « Annual report 2021 », Mart 2022, https://investors.adama.com/files/doc_financials/2021/q4/ADAMA-Ltd-2021-Annual-Report.pdf (s. 20). Adama’nın ürünlerini sattığı ülkelerin tam listesine buradan ulaşılabilir: https://www.adama.com/france/fr [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

[68] Bakınız: https://www.whoprofits.org/company/adama/ [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[69] Tayland ofisi ayrıca Japonya, Kore, Vietnam, Filipinler, Malezya, Endonezya, Myanmar, Hindistan ve Sri Lanka'daki dağıtımdan da sorumludur; Güney Afrika ofisi hem Zimbabve, Zambiya hem de Mozambik'i kapsamaktadır ve Brezilya ofisi Arjantin, Şili, Uruguay, Paraguay ve Bolivya'da dağıtım yapmaktadır. (erişim tarihi: https://www.haifa-group.com/haifa-worldwide) [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[70] Bakınız: https://www.whoprofits.org/company/haifa-chemicals-haifa-group [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[71] ICL’nin diğer yatırımcıları Migdal Mutual Funds (6 %), Harel Insurance Investments & Financial Services (5 %), Vanguard Group (1,6 %), Meitav DASH Investments (1,4 %), Halman – Aldubi Provinent and Pension Funds (0,6 %).

^[72] Bakınız: https://www.whoprofits.org/company/israel-chemicals-icl-group/ [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[73] Bakınız: https://www.whoprofits.org/updates/netafim-from-facilitator-of-occupation-to-global-leader-in-sustainable-agriculture/ [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[74] Jain Irrigation'ın bir yan kuruluşu olan Jain International Trading B.V., borcunu azaltmak ve yeniden Hindistan sulama pazarına odaklanmak için Rivulis ile birleşmeye hazırlanıyor. (Deepak Korgaonkar, « Jain Irrigation to merge global biz Temasek-owned Rivulis ; stock zooms 17% », Business Standard, 23 Haziran 2022, https://www.business-standard.com/article/markets/jain-irrigation-to-merge-global-biz-temasek-owned-rivulis-stock-zooms-17-122062200250_1.html) [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[75] Bakınız: https://www.whoprofits.org/company/rivulis-irrigation/ [erişim tarihi: 13 Ekim 2022].

^[76] Moayyad Bsharat, « The reality of using commercial seeds from the viewpoint of small-scale farmers in the Jordan Valley (Jericho and Tubas governorates) », Yüksek Lisans Tezi, Sürdürülebilir Kalkınma Enstitüsü, Kudüs Üniversitesi, 2020.

^[77] Güney ülkelerinde tarım projeleri geliştirmediği için kamuya ait su şirketi Mekorot Tablo 1'de belirtilmemiştir. Ancak İsrail'in Filistin Toprakları'nda uyguladığı su ayrımcılığına aktif olarak katılıyor. (Bakınız: MA’AN Development Center, « Farming the forbidden lands. Israeli Land and resource annexation in Area C », 2014, https://www.maan-ctr.org//files/server/Publications/FactSheets/FFL.pdf ; Amnesty International, « The occupation of water », 29 Kasım 2017, https://www.amnesty.org/en/latest/campaigns/2017/11/the-occupation-of-water/; https://www.whoprofits.org; http://www.pengon.org/; ve Stop The Wall, « #StopWaterApartheid Campaign », 10 Şubat 2022, https://www.stopthewall.org/2022/03/14/stopwaterapartheid-campaign/) [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

^[78]Bakınız: https://www.whoprofits.org/company/tahal-group-international/ [erişim tarihi: 29 Ağustos 2022].

Kaynak : Grain