Koşuda adım tarzı

Koşucular arasındaki farkları belirlemede birçok ölçütten yararlanılıyor. Örneğin, yere yakın adım tarzı olanların yerle temas süresi daha fazla oluyor, daha az savruluyor, omuzdan itibaren kollarından daha çok yararlanıyorlar. Havadan adım tarzına sahip olanlar ise bunların tersine kendilerini öne doğru fırlattıkları için daha çok zamanlarını zıplamaya ayırmaktadırlar.

Bu adım tarzları koşu sırasında, bir uzman tarafından yerinde kolaylıkla fark edilebilirler. Ancak yapılacak bu görsel tespit, değişik biyomekanik parametrelerle yeterince desteklenebiliyor mu? Yaptığımız araştırmada bu parametreleri belirlemeye, kol hareketi ya da bedenin savrulması gibi çok spesifik noktalara odaklanan bir uzman gözün, adım tarzının şifreli biyomekaniğini ayırt etmede yeterli olup olmadığını anlamaya çalışacağız.

Yöntem

Birçok farklı spor disiplininden (28 uzun mesafe koşucusu, 16 takım sporu, 14 bisikletçi ve 33 diğer bireysel spor) gelen toplam 91 amatör sporcu (haftada ortalama 6,7 ila 4,5 saat arasında antrenman yapan14 kadın ve 77 erkek), değişik hızlarda (saatte 12, 15, 18 ve 21 km) 50 metrelik birçok koşu gerçekleştirdiler. 20 Dakika boyunca, adımlarının biyomekanik parametreleri Optojump Next© adı verilen sistem tarafından ayrıntılı olarak incelendi.

Birden fazla aletin birleşiminden oluşan bu sistem koşu sırasındaki havada kalma süresi (tf), yerle temas süresi (tc), genişlik (Slengh) ve frekans-sıklık (Srate) gibi uzamsal ve zamansal parametrelerin ölçülmesine olanak veriyor. Ölçülen ve kayıt altına alınan parametrelerden hareketle, yerde geçirilen adım süresinin (Duty Factor : DF) esnekliğe/dikliğe (k) oranı elde edilir.

Volodalen’in antrenörü, koşuları süresince koşucuları özellikle yere yakın ya da havadan koşu tarzlarını belirleyen kriterler (bakınız aşağıdaki tablo) üzerinde yoğunlaşarak inceledi. Yaptığı gözlemler sonucunda deneye katılanları yere yakın ya da havadan adım tarzı olanlar şeklinde başlıca iki kategoride sınıflandırma imkanı buldu. 

Antrenör tarafından gözlemlenen adım tarzlarını belirleyen ölçütler

Volodalen ve Action Types*’in hareket tarzına ilişkin yaklaşımı, adımın diğerlerinden farklı olarak kişiye özel bir hareket türü olduğunu göz önünde bulundurur. Bu yaklaşıma göre, gündelik hareketler içerisinde adım tarzımıza ilişkin önemli ipuçları bulunmaktadır. Örneğin, sabşt dururken havadan koşu tarzına sahip bir sporcu ağırlığını ayağının ucuna daha çok verirken, yerden koşan sporcu destek noktasını daha çok topuğuna yakın bir yere verir. Adım atma ile ayakta durma (statik pozisyon) arasındaki bu bağlantıyı daha da ayrıntılı bir şekilde incelemeye çalıştık. Bunun için deney katılımcılarına ayak tabanına uygulanan basıncı ölçmeyi sağlayan X-Pedar tabanlıkları verildi. Dikine pozisyonda alınan ölçü ağırlık merkezinin aktarılması sırasındaki yerden destek alma pozisyonuna aktarıldı.

Koşuya ilişkin biyomekanik parametreler: Havadan koşma tarzına sahip olanlar havada daha çok kalırken, yere yakın koşanlarda yerden destek alma süresi daha uzundur.

Yerden ve havadan koşanlar arasındaki dinamik parametrelerin farklı olmasının ötesinde, dururkenki yani statik pozisyonları da aynı şekilde spesifiktir. Havadan adım tarzına sahip olanlarda ayak tabanındaki ağırlık merkezi karadan adım tarzına sahip olanlara göre ayak topuğuna daha yakındır.

Sonuç

Gerçekleştirilen inceleme, bir uzman tarafından belirlenen havadan ve karadan adım tarzlarının kendilerine özgü biyomekanik parametrelere sahip olduklarını ortaya koyuyor. Başlangıçta ortaya koyduğumuz hipotezlerimizle uyum içerisinde, havadan adım tarzına sahip olanların destek sürelerinin daha kısa ve sert, havadan adım atanların ise daha uzun olduğu anlaşılmıştır.

Elde edilen bu sonuç, bir uzman tarafından ayırt edilebilen spesifik jestlerle ve verili kas nitelikleriyle bağlantılı hareketlerin var olduğu varsayımını destekler niteliktedir. Yani havadan adım tarzına sahip olanlar için daha elastiki ve karadan adım tarzına sahip olanlar için daha destekli (yoğunlaşmış) bir yere basış şekli.

Bundan başka, gerçekleştirilen bu inceleme ayak tabanı basınç merkezinin havadan adım tarzına sahip olanlarda, diğerlerine göre daha önde bulunduğunu göstermektedir. Bu tespit, adım atmanın uzmanların hareket tarzı adını verdikleri bütünlüğün parçası bir hareket olduğu varsayımını desteklemektedir. Koşudaki adım tarzıyla bir kişinin ayakta dururken pozisyonu ya da el sıkışırken elini verme tarzı arasında bir bağlantı olduğu dahi iddia edilebilir?    

*Tespit edilen özellikler Volodalen ve Action Types şirketi tarafından önerilen biçim tasarımcılarının (Bertrand Théraulaz ve Ralph Hippolyte) buluşması sonucunda elde edilmiştir.    

(Yazı www.volodalen.com sitesinden Türkçeleştirilmiştir.)