Guatemala’daki « kirli savaşta » İsrail’in « kirli işleri »
Eski diktatör Rios Montt’e karşı yürütülen yaptırım süreçleri, Guatemala’nın Maya’lara karşı işlenen suçlarda İsrail’in oynadığı rolü ortaya koyuyor.
Ocak 2016’da, 1980’lı yıllarda ülkede yaşanan kirli savaşta oynadıkları rol nedeniyle 18 eski askerin tutuklandığına tanık olduk. Geçen yılın Şubat ayında, yine aynı dönemde yaşanmış ve daha önce benzeri görülmemiş olan bir cinsel kölelik olayı nedeniyle iki eski asker mahkum oldu.
Bu yasal süreçler, eski Devlet Başkanı Efrain Rios Montt’un soykırım ve insanlığa karşı suç işlediği için yargılanması ve mahkum olması sonucunda yargı sistemindeki yeni kazanımlar anlamına gelmektedir. Guatemala Anayasa Mahkemesinin yargı kararını (birçok yeni olgunun ortaya çıkmasından sonra Mart ayında mahkemenin kararında ısrar ettiği) çok kısa sürede iptal etmesine rağmen, suçların işlendiği ülkelerdeki devlet yetkililerini sorumlu tutan bir anlayış dünya çapında kural olarak benimsenmiş durumdadır.
Ve Kasım ayında, bir Guatemalalı hakim, Rios Montt’a karşı ayrı bir iddianameyi kabul etti. Söz konusu dava 1982 yılında Dos Erres Köyünde gerçekleştirilen bir katliamla ilgili. Rios Monti 1982 ila 1983 arasında, Maya yerli halklara yönelik yoğun bir devlet terörünün damgasını vurduğu bir dönemde Başkanlık yaptı. Şiddet topyekun köylerim tahrip edilmesini ve halkın kitlesel olarak yer değiştirmesini içeriyordu.
Maya’lar, 1954 yılında yani ABD’nin bir askeri darbeyi kışkırttığı ve 1996 yılına kadar devam eden baskı dönemi süresince birçok kez hedef alındılar. Bu dönem içerisinde Guatemala’da % 83’ü Maya yerlisi olmak üzere 200 000’den fazla insan öldürülmüştü. Guatemala devleti tarafından işlenen suçlar, özellikle Amerikan olmak üzere yabancı yardımla uygulandı. Ama bu suçların çok önemli bir bölümüne bugüne kadar mahkemeler önünde hiç değinilmedi ve bu da İsrail’dir.
ABD’nin savaşlarında aracı hizmeti görmek
1980’li yıllardan beri İsrail’in Guatemala’da oynadığı askeri rol, birçok belgeyle desteklense de fazla sözle edilmeyen bir sağır sultanın bile duyduğu bir gerçektir.
Rios Montt bir ABC News muhabirine gerçekleştirdiği askeri darbenin hiç beklenmediğini « çünkü askerlerimizin birçoğunun İsrailliler tarafından eğitildiğini » açıkladı. İsrail’da basın 300 İsrailli danışmanın Rios Montt’un askerlerini eğitmek için sahada olduğunu belirtti. Andrew ve Lesli Cockburn’un Dangerous Liaison’da anlattıkları gibi, o dönem Guatemala’da görev yapan danışman Yarbay Amatzia Schuali, « paganların silahlarla yaptıklarını sevmiyorum. Ama önemli olan Yahudilerin bundan yararlanmalarıdır » diye açıklamada bulundu.
Bundan birkaç yıl önce, insan hakları ihlalleri nedeniyle Carter yönetiminde Kongrenin getirdiği kısıtlamalar ABD’nin Guatemala’ya yaptığı askeri yardımların sınırlı olmasına neden olurken, İsrailli yetkililer buradaki askeri teknoloji piyasasına girilmesinde büyük bir ekonomik fırsat olduğunu gördüler.
O dönem İsrail Ekonomi Bakanı olan Yaakov Meridor 1980’li yılların başında, ABD’nin açıkça silah satmak istemediği ülkelerde İsrail’in bir « proxy » (aracı) olmak istediğini belirtiyordu. Meridor şunları söylemişti : « Amerikalılara şunu söyleyeceğiz: Tayvan’da, Güney Afrika’da, Karayiplerde ne de doğrudan silah satamadığınız diğer yerlerde bizimle rekabet etmeyin. Bırakın işimizi yapalım… İsrail sizin aracınız olacaktır. »
Dan Rather’in CBS Evening programında, 1983 yılında Guatemala’da kullanılan ileri teknoloji silahlarının ve İsrail’in kontrgerilla yöntemlerinin « Gazze Şeridi ve Batı Şeria’da başarıyla test edildiğini » vurgulayarak Israël’in dünya çapındaki uzmanlığının nereden kaynaklandığı anlatmaya çalışıldı.
İsrail’in silahlarını kolay satması, bunların sadece işgal altındaki Batı Şeria ve Gazze’de değil ama bölgede de büyük ölçekte kullanılmış olmasından kaynaklanıyordu. Gazeteci George Black, Guatemalalı askeri çevrelerin 1982’de Lübnan’ın işgali sırasında İsrail Ordusunun performansına hayranlık duyduklarını belirtti. Black’a göre yurtdışındaki hayranları öylesine ikna olmuştular ki Guatemala sağı « isyancı Maya yerlilerinin açıkça ‘filistinlileştirilmesinden’ söz ediyorlardı ». İsrail ve Guatemala arasındaki askeri işbirliği 1960’ı yıllara uzanmaktadır. Rios Montt diktatörlüğü döneminde, kentlerdeki silahlı direniş hareketleri ve kırlarda Maya yerlilerine karşı devletin yürüttüğü savaşta İsrail bir numaralı silah , askeri eğitim, gözetleme teknolojisi ve diğer hizmetlerin tedarikçisi konumuna gelmişti.
Birçok Guatemalalı bu özel ilişkinin sonuçlarına maruz kaldı ve her fırsata İsrail ve ulusal trajedileri arasındaki bağlantıya vurgu yaptılar.
« Çok dürüst bir adam »
Bu dönem içerisinde en korkunç katliamlardan biri El Petén eyaletindeki Dos Erres adlı köyün yıkılması oldu. Rios Montt’un İsrailliler tarafından eğitilen askerleri bütün halkını infaz ettikten sonra Dos Erres köyünü ateşe verdiler. Köye yapılan ilk saldırıda hayatta kalmayı başaranların kafatasları çekiçlerle ezildi. Köy cesetlerle dolup taşmıştı.
Mahkeme emriyle köyde gerçekleştirilen bir mezardan çıkarma sırasında, Birleşmiş Milletlerin 1999 tarihli Hakikat Komisyonu adına çalışan araştırma görevlileri, adli tıp raporlarında şu satırlara yer verirler: « Toplanan tüm balistik kanıtlar, halen İsrail’de üretilen Galil marka tüfek ve tabancalardan atılmış kurşunlarla uyuşuyor ».
Amerikan Başkanı Ronald Reagan –ki yönetimi daha sonra, Nikaragua’daki Marksist hükümeti devirmeyi hedefleyen bir paramiliter gücü finanse etmek için İran’a İsrail aracılığıyla silah sattıkları için İrangate ya da « İran-Kontra » skandalına bulaşacaktır-, katliamdan birkaç gün önce Rios Montt’u ziyaret etmişti.
Reagan Rios Montt’a övgüler düzer: « bütün Guatemalalıların yaşam kalitesini yükseltmek ve toplumsal adaleti sağlamak isteyen », « çok dürüst bir adam » der. Reagan aynı şekilde Guatemala Başkanına « ABD’nin demokrasiyi sağlama ve bu şiddetli ayaklanmanın derin nedenlerini hedef alma yolundaki çabalarını desteklemeye kararlı olduğu » yolunda güvence verir. Görüşmelerinin bir yerinde Reagan Ríos Montt’u öper ve Guatemala devlet başkanına insan hakları konusunda « fazla kaygılandığını » söyler.
Kasım 2016’da, Hakim Claudette Dominguez, Rios Montt’a Dos Erres katliamının yasal sorumlu faili, birinci derecede cinayetten, insanlığa karşı suç ve soykırım nedeniyle dava açılması için Guatemala Başsavcısının talebini kabul eder.
Bu yıl tutuklanan 18 kişi arasında, kardeşi Romeo Lucas Garcia Benedicto’nun askeri yönetimi sırasında görev yapan, « İsrail askerinden bizler için bir model ve örnek olduğundan » söz eden, askerlerinin bazıları tarafından çocuklara yönelik işkence yöntemlerinin yaratıcısı olarak görülen eski Genelkurmay Başkanı Benedicto Lucas Garcia da yer alıyordu.
Benedicto 1981 yılında, Guatemala’da İsrail tarafından tasarlanan ve finanse edilen bir elektronik okulunun açılışını yaptı. Okulun amacı Guatemalalı askerleri isyan bastırma adı verilen teknolojilerin kullanımı konusunda eğitmekti. Benedicto, okulun kuruluşunu, Guatemala rejimine « (İsrail’in) önerileri ve elektronik teknoloji transferi sayesinde dünya çapında bir askeri etkinlik kazandırma » yolunda « olumlu bir aşama » olarak gördüğünü belirtmişti.
Açıldığı ilk yıl boyunca okul sayesinde rejimin gizli polisi G-2, Halkın Silahlı Devrimci Örgütü (ORPA)’nün otuza yakın barınağına saldırma olanağı buldu.
G-2, Guatemala hükümeti muhaliflerinin öldürülmesi, « kaybedilmesi » ve bunlara işkence edilmesinin eşgüdümünü yaptı ve uyguladı.
1980’li yıllarda Guatemala hükümeti askeri darbe ve seçimler yoluyla çok sık el değiştirirken, İsrail ülkenin başlıca silah ve askeri öneri tedarikçisi olmaya devam etti.
Sınırda savaş hali
İsraillilerin askeri güvenlik kompleksi, etkisini « kirli savaşın » sonuçlarından hala kaçmaya devam eden Guatemalalılara kadar yaymaktadır.
Teksas’ta olduğu gibi ABD ve Meksika arasındaki sınırın bazı bölgelerinde, Orta Amerika’dan gelen göçmenlerin sayısı (ama sadece Amerikan müdahalesiyle yıkıma uğramış Guatemala, El Salvador, Honduras’tan) Meksika vatandaşlarının sayısını aşmaya başlamıştır.
Arizona’daki Pima Kontluğu sağlık ofisi tarafından iletilen bilgilere göre, sınırdaki çöl arazisini geçerken ölen birçok Guatemala vatandaşı, 1980’li yıllarda gerçekleştirilen soykırımdan yoğun olarak etkilenen El Quiché, Huehuetenango, Chimaltenango gibi Maya topluluklarından geliyordu.
Arizona’nın güneyi aynı zamanda Guatemala yerli göçünde bir zirve yaşadı. Amerikan şirket ve kurumları, Arizona’nın güneyindeki sınır bölgesini güçlendirmek için İsrail güvenlik şirketleriyle işbirliği yapmaktadırlar.
İsrailli Elbit silah şirketi, Arizona’nın güneyindeki çöl sınır bölgelerinde, halen sınır duvarı tarafından kuşatılmış bir yerleşim olan Nogales çevresindeki tepe ve vadileri arasında mevcut olan yedi kulelik bir pilot programdan başlayarak, 52 adet gözetleme kulesinin tedariki hedefleyen önemli bir hükümet sözleşmesi imzaladı.
ABD’de Amerikan yerlilerinin en büyük ikinci rezervi olan Tohono O’odham Topluluğunun çevresini kuşatmak için daha çok kule öngörülmektedir. Daha şimdiden Tohono O’odham topraklarında bulunan daimi karakollardaki federal güçlerin sayısı ABD tarihindeki en yüksek noktasına ulaşmıştır.
Amerikan İç Güvenlik Bakanlığının bir üst düzey yetkilisi olan Alan Bersin, 2012 yılında Guatemala ve Meksika’nın Chiapas eyaleti arasındaki sınırı, « güney sınırımızı koruyan » sınır şeklinde niteledi. Bu « güney sınırı » sekiz yıllık Obama yöntemi sırasında büyük oranda silahlandırıldı.
Bu silahlanmanın Donald Trump yönetimi sırasında da sürdürülmesi bekleniyor. Trump’ın seçim kampanyası sırasındaki göçmen karşıtı söylemi bu silahlanmanın daha da yoğunlaşacağını gösteriyor.
Kirli Savaş sırasında on binlerce Guatemala vatandaşı Meksika’nın güney sınırını aşarak kaçtı. Bugün İsrail, büyük oranda yerli Maya topluluğunu yönelik « isyan bastırma » faaliyetlerinde Meksika’nın Chiapas eyaletindeki yetkililere yardım etmektedir.
Guatemala’nın İsrail ile olan ilişkisine dair haberler artık gün ışığına çıkmış olsa da, İsrailli girişimcilerin ülkedeki çabaları hiçbir zaman azalmadı. Bugün İsrail’in Guatemala’daki varlığı özellikle, 1990’lı yılların ortasında Guatemala’daki barış sürecini izleyen yıllarda gelişme kaydeden özel güvenlik endüstrisi alanında görülmektedir.
Bu elverişli zamanda Guatemala’ya yerleşen, başlangıçta silah kullanımı konusunda eğitmen olarak çalışan bir İsrailli olan Ohad Steinhart, 1994’te ülkeye gelişinden iki yıl sonra kendi güvenlik şirketini Decision Ejecutiva’yı kurdu.
Steinhart’ın 300 çalışandan oluşan mütevazı şirketi, İsrail’in Guatemala’daki en büyük ve en eski güvenlik şirketi devasa Golan Group ile karşılaştırıldığında çok küçüktür.
Eski İsrail özel kuvvet subayları tarafından kurulan Golan Group, aynı zamanda ABD ve Meksika sınırı boyunca görev yapan İç Güvenlik Bakanlığına bağlı göçmenlik memurlarını da eğitmiştir. Golan Group, Guatemala’da bazıları Kanadalı şirketlerin maden operasyonlarına karşı gerçekleştirilen toprak protestoları ve çevreci direnişlerin bastırılmasında suç ortaklığı yapan binlerce memur istihdam etmiştir. Şirketin adı, 2014 yılında, hepsi de önceki yıl düzenlenen bir gösteri sırasında güvenlik görevlileri tarafından ateşli silahla yaralanan Guatemalalı altı çiftçi ve bir öğrenci tarafından açılan bir davada anıldı. 1980’li yıllarda olduğu gibi, Guatemala tarafından İsrailli askeri eğitmen ve danışmanlar bugün de kullanılmaya devam ediliyor. İsrailli danışmanlar son yıllarda Guatemala’nın « yeniden askerileştirilmesi » sürecine katkıda bulundular. Gazeteci Dawn Paley’in haberine göre, 1980’li yıllardan kalma toplu mezarların bulunduğu Coban şehrindeki askeri üste İsrailli askeri eğitmenler yeniden göründüler. Bugüne kadar burada yüzlerce insanın kalıntıları bulundu.
Coban’daki toplu mezarlar, Ocak ayında 14 eski askerin tutuklanmasında hukuki temel işlevi gördü. Geçen Haziran ayında, Guatemalalı bir hakim, eldeki kanıtların tutuklananlardan sekizinin yargılanması için yeterli olduğuna karar verdi. Tutuklamaların ve açılacak davaların vadelerinde gerçekleşmesi bekleniyor.
Öüretim görevlileri Milton H. Jamail ve Marto Gutierrez, 1986 yılında yayınladıkları It’s No Secret: Israel’s Military Involvement in Latin America adlı kitapta, başta Guatemala olmak üzere İsrail’in Latin Amerika’daki silah ticaretini belgelediler. Kitabın ismini bu şekilde koydular çünkü kitaptaki bilgilerin büyük bir bölümü geleneksel medya kaynaklarından alındı.
Şimdilik, İsrail’in Guatemala’daki kirli savaşlardaki ayrıntılı olarak belgelenen rolü çok fazla ele alınan bir sorun değil. Ama Guatemalalılar, adalete varan uzun yolun geçmişte işlenen suçların kabul edilmesiyle başladığını herkesten daha iyi biliyorlar.
Oysa, ülkenin en karanlık günlerinde oynadıkları iğrenç rol dolayısıyla yargılanmak üzere İsrailli subayların Guatemala’ya çağrıldıklarını duymamız için ne kadar zaman geçmesi gerekeceğini bilmek zor.
20 Ocak 2017 – The Electronic Intifada – Fransızcaya çeviren : Chronique de Palestine – Lotfallah
Gabriel Schivone
(www.investigaction.net sitesinde 26 Ocak 2017 tarihinde Gabriel Schivone imzasıyla yayınlanan Fransızca yazıdan Türkçeleştirilmiştir http://www.investigaction.net/le-sale-boulot-disrael-dans-la-guerre-sale-au-guatemala/